Зубайдат Шябанова

Гьюрматлу газат урхурайи ватанагьлийир, учу газатдиъ «Инсанар ва кьисматар» кIуру цIийи проект ачмиш апIурача. Му проектдиинди газатдин машариъ учву ихь ва жара халкьарин гъагъи уьмрихъди, инсанарин уьмрин кьисматарихъди ва жюрбежюр гьядисйирихъди таниш апIурча. Уьмриан вуйи макьалйир урхузси, газатдиз учвуз гъеебхьу маракьлу уьмрин гьядисайикан бикIузра шулчвухьан. Гъийин макьала кьатI гъабхьи мюгьюббатнакан ву.

 

Русландин абйир-бабар Табасаран райондин вакилар вуйи. Дурар, жигьилди амиди, хал-хизан ккебгъубси, Саратов шагьриз кюч гъахьнийи. Русланра, дугъан кьяляхъ вуйи бицIину чвера, чира гьадму шагьриъ бабкан гъахьну.
«Дюн’яйиъ мюгьюббат дярябкъю кас шул кIури, фикир дариз. Хъа йиз сабпи мюгьюббатдин тарих 1980-пи йисари адлу «Наутилус Пампилиус» эстрадайин дестейин «Узуз увухъди хьуз ккундузуз» машгьур мяълийин цIарариз ухшар айиб гъабхьну. Йиз уьмриъ му гьядисара гьадму йисари гъабхьиб вуйи.

Мартдин 1-пи йигъ йиз уьмриз мюгьюббат гъабхи йигъ ву. Гьадму йигъан, йиз яшар 15 йис вуйиган, ич классдиз таза риш гъафнийи. Думу жара шубартIан гизаф успагьир – гъизилиндарстар аку рангнан ярхи кушар хъайир, укIу рангнан улар айир, машнак шаду инчI кайир вуйи. Думу, гъяркъюбси, кьабул гъахьнийзуз ва йиз уьмур дийибгъубси гьисс гъапIнийза. Гьадму дакьикьайиланмина йиз фикрар анжагъ гьадму шуркан вуйи.
Узузси, му гюрчег риш ич классдин имбу баяризра кьабул духьнайи. Сад йигъан, фу чара дапIнура йиз хияларикан дугъаз пуз кьаст дапIну, шураз бицIи кагъаз гъибикIунза. Физикайин дарснан улихь, классдиан вари удучIвубси, жибдиъ айи кагъаз адабгъну, думу юкьуб мурччвназ дибиржну шуран партайиин али китабдигъ гъивунза. Кагъзик «Гъи хябяхъган кинотеатрин улихь увуз ккилигураза, хилиъ уьру кюкю шулиз», гъибикIнийза.
Узу доскайиз багахь, шуран улихь партайихъ деънайза. Физикайин ва имбу кьюбсана дарснаъ йиз йирфарилан ул алдадабгъди лигурайи шуран улар гьисс апIури гъахьунза, амма кьяляхъ илтIикIуз гъабхьундайзухьан. Хъа, гьяйиф… Гьаз-вуш узу дугъу кагъаз гъурхубдиин ва думу гъюрубдиин иннанмиш вуйза. Дадайихьан «классдин мялимдиз 8-пи Мартдиз пешкешназ» кIури, пул гъадабгъну, кIвак шаду гьевес ва саб фициб-вуш гьамусдиз узуз таниш дару гъалабалугъвалин гукIнишин кади, кинойиз кьюб билет гъадагъунза. Думу кино гъира кIваин илмийиз.

Узу саб уьру гвоздика кюкюра гъадабгъну кинотеатрин улихь хьайи афишайихъ дийигъунза. Къялхъян узуз «Руслан» кIури дих гъапIу. Узу йиз укIу улар айи, гъизилин кушар хъайи риш фагьмиъ уларикк уьрхюри, гьялакди илдицунза. Амма узуз дих гъапIур дугъахъди саб партайихъ деънайи, уларикк ккадрархьру, ипни жандин, аьхю хъюхъ гъяйи гъунши риш вуйи. «Узу гъафунза»», – гъапи дугъу разиди узухьинди лигури. Узу гъах духьну, ришвуз даршули дийигъза. «Гьан, гьаз дийигънава? Гъягъюхьа кинойиз?» – гьерху шуру. Узу яваш-явашди ликар хъчIюхюри, гьаз мици гъабхьнуш гъавриъ адрахъди, кинотеатрин терефназди гъушза. Узу сабдин гъавриъ гъахьнийза, йиз кагъаз гъалатIниинди гьаму шуран хилиз гъафну. Дугъу шадди фу-вуш ктибтурайи. Амма кагъаз дугъаз ваъ, жара шураз дибикIнайиб вуйиваликан пуз амур гъапIундайзуз.

Учу варитIан аьхиримжи жергейиъ деънайча. Узу – пашманди, юкIв дюбгъну, думу – шадди ва разиди. Саб вахтналан узуз думу шурхъан ицци ниъ ва манишин гъюз хъюгъюнзуз. Аьхиримжи жергейин тIилисим вуш аьгъдариз, вая думу узухьинди хъугъвалин мани лигувалиан вуш, амма кинойиан гьевес за дубхьну, сюгьбатар апIури, думу риш чпин хулаз гьаънийза. Гьадму йигъхъанмина учу дустар гъахьича. Узу кагъаз гъибикIу укIу улар айи шуру физикайин дарснан чан китаб гьархну хулаъ гъитуваликан хайлин йисар улдучIвбан кьяляхътIан мялум гъабхьундайзуз.
Узу кагъаз гъибикIу шуру учутIан кьюд йисан аьхю, выпускной классдиъ айи балихъди дуствал апIурайи. Думу бай ягълир, яркьу гъюнар хъайир, машнаанра шубариз кьабул шлур вуйи. Бализ адашди бабкан гъахьи йигъаз «Ява» мотоцикл багъиш гъапIнийи. Хъа дициб «пешкеш» мектебдиъ саризра адайи. Вазарилан укIу улар айи риш мектебдиан хулаз думу бали чан мотоциклдиинди гъахури гъахьну.

Учу, классдин баяр, учу хъуркьну адру хъюнтIич живанарси гьиргъри, гъябгъюрайи мотоциклин кьяляхъди, бахилвали юкIв абцIну, лигури шуйча. Мектебдиъ выпускной класс гвачIниндин, хъа учу лисхъан сменайиъ айча. Думу бай хябяхъган мектебдиз спортивный костюмар вая модайиъ айи жинсдин шалврар алахьну, риш хуз гъюйи. Думуган гьамусдин модайин «байкер» кIуру гаф адайи, дугъаз варидари «гонщик» кIури гъахьну.
Саб ражари мектебдиан дурар уьмурлугдиз гъушну. Думу йигъ гъиси кIваин илмийиз. Хьадукар вуйи, вари табиаьт чру шулайи, кюкйир адаршвурайи, гьавйир мани духьнайи. «Гонщик» лизи ккурт ва жинсдин шалвар алди мектебдин улихь чан юкIв улубкьнайи шураз ккилигурайи. Гъизилин кушар хъайи шур’ин мектебдиъ алабхьру ккурт ва бантикарикан паплар кивну дибирхнайи лизи улгьани алийи. Думу гизаф успагьиди палат алабхьрур вуйи. Вари шубариз дугъаз ухшар хьуз ккундийи.

Мектебдихьан 200 метр манзилнаъ, швнуб-саб рякъ сатIи шлу йишв’ин, дурарин мотоцикл аьхю гъагъар гъахру машиндихъ йивуру. Риш гьадму йишв’ин гъакIнийи. Сабпидарди авария гъабхьи йишв’ина хъуркьдари, машиндин чархарикк дахънайи думу успагьи риш чпиз инчI кади лигури гъахьиваликан кIури гъахьну.

Балик сагъи йишв камдайи, амма дугъ’ин жан алмийи. Духтрари дугъан беден къайдайиз хури швнуб-саб ваз гъабхьнийи. Амма вари гьавайиди гъюдубчIвну. Больницайиан удучIвну саб гьяфтайилан дугъан уьмур кьатI гъабхьну. Адашди ва дадайи бай саб бицIи вахтназ хулаъ сарди гъитну, хъа дурар хулаз гъюруган, бали чан хиларин табар адашдин уьлгжигьди кьатIар дапIнайи…

Думу жигьиларин мюгьюббат «Наутилусдин» «Узуз увухъди гъузуз ккундузуз» кIуру мяълисиб гъабхьну. Ич классдиъ сар касдихьанкьан думу мяълийихъ хъпехъуз шули гъабхьундар. Хъа думу мяъли гьадму йисари, гъабхьи бедбахтвалин дюшюш кIваин апIури, наънан-вушра ебхьуйи. Гъи саки 40 йис гъубшнушра, думу мяълийихъ хъпехъуз шулдарзухьан.
УкIу улар айи шуру физикайин китаб гьархну хулаъ гъитувалин гьяйиф гъира зигури амиза…»