Умгьанат Сулейманова
Табасаранари таза хизан ккебгърайи жигьилариз сумчрин вахтна Аллагьди ургур байна сар риш тувуб ккун апIури шулу. Хъа дициб ният кIулиз удубчIвру хизанар тек-биртIан шулдар. Хъа саб гьациб хизан узуз аьгъязуз – думу Дербент райондин Рубас гъулаъ яшамиш шулайи Шихмирзаеварин хизан ву.
Угълан Набиевна ва Мусабег Шихмирзаевич 1964-пи йисан эвленмиш гъахьну. Дурар Хив райондин ЧIириъ гъул’ан ву. Улихьна вахтари колхозариз ва совхозариз ужудар агрономар, бригадирар тIалаб шуйи. Гьаци, 1965-пи йисан Мусабег Шихмирзаевдиз Дербент райондин Рубас гъулаъ ерлешмиш дубхьнайи «Лениндин рякъ» совхоздиз агрономди дих гъапIнийи, ва думу хизанра хъади Рубас гъулаз кюч гъахьнийи.
Гъи, ухьуз варидариз мялум вуйиганси, СВО-йиъ иштирак шулайи Дагъустандиан вуйи эскрарин аьхю пай табасаранар ву. Гьелбетда, ургур бай айи хизандиан СВО-йиъ фужкIа адарди даршул кIури, фикир гъапIнийза. Узуз гъалатI гъахьундайи – Шихмирзаеварин хизандиан шубур бай – Назимбег, Абузар, Агъамирза ва шубур худул – Рамазан, Шихмирза, Ислам – СВО-йиъ иштирак шула. Хъа Угълан бабан аьхюну худул Рамазан Мягьямедович полковник вуйиштIан.
Хайлиндарикан узуз Угълан бабкан ва дугъан жилирвал кайи баярикан гизаф тярифнан гафарра гъеерхьунзуз. Саб гафниинди, Шихмирзаеварин хизанди сумчрин хялари чпикан тIалаб гъапIуб намуслуди кIулиз адабгъну ва жямяаьтлугъдиз, аьхю дапIну, ватанапересвалин рюгь айи баяр тувну. Гьелбетда му Угълан ва Мусабег Шихмирзаеварин уртахъ гьунар ву. Угълан бабан цци 78 йис гъабхьну, хъа дугъан жилир Мусабег кечмиш духьну 10 йискьан ву. Гъийин девриъ, жигьил хизандихьан сар-кьюр бицIир аьхю дапIну, тербияламиш апIуз шули адру вахтна, Угълан бабан гьунарикан газат урхурайидариз, иллагьки жигьилариз, ктибтуб дюз вуди рябкъюразуз.
– Угълан баб, уву гъи Шихмирзаеварин хизандиъ варидарин пай кайи девлет, берекет, гьюрмат хилиъ айи кас вува. Яв веледар, худлар мици жюрэтлуди фици вердиш гъапIнуш, учуз уву туврайи тербияйин сир ачухъ апIин.
– Аьсрарианмина ихь халкьдин мисалариъ, хулан марцар уьрхрюр дишагьли ву кIурайиб ву. Ав, сар риш ктарди, гъахьидар вари жили веледар вуйиз. Фикриз гъюрира гъахьниз, му ургур бай аьхю дапIну, эвленмиш дапIну, ляхнин эйсйир апIуб гизаф жавабдар ляхин ву, удукьуйкIан уч’ан думу, кIури. Закурин йигъан дурари саб чIуру гъалатI деебтиш, аба ва баб тахсиркар апIиди аьхир, гьамрар шли вердиш гъапIдар ву пиди. Гьаммишан гьамцдар фикрар кIулиз гъюри, йиз веледарин хъяляхъди милицияйин гъуллугъчиси гъахьунза. Жилирра ижми кас вуйи, хъа думу гьаммишан ляхниъ шули гъахьну, узу – бицIидарихъди хулаъ. Ляхниан гъафи жилири хябяхъдин хурагнан кьяляхъ, ургби баяр уч дапIну, гьарурихьан шли фу ляхин гъапIнуш, мектебдиъ фицдар хъуркьувалар аш гьерхуйи, ва, аьлава вуди, хъанара насигьятнан дарсар киври шуйи. Думу вахтнан бицIидариз, явавал апIуз мажал ади гъабхьундар, шли дадайиз кюмек апIуйи, шли дарс урхуйи, яна, саб гафниинди, азад вахт шулдайи. Думуган телевизорар, телефнар думукьан адайи, анжагъ саб радио гъабхьиш.
Узу гьюкуматдин ляхнар гъапIу дишагьли дарза, амма гьарсар веледдиз тербия тувну, йиз баярихъ аьхю жафа гъизигунза. Гьаз гъапиш, гъи магьа учвуз рябкъюрайиганси, Ватан душмнихьан уьбхбан гъуллугънаъ йирхьур велед иштирак шулайиз. Шубур йиз баяр ва шубудар худлар. Назимбег, Абузар, Агъамирза гьамусяаьт Украинайиъ гъябгъюрайи дявдиъ иштирак шула. Абузарик кьюб ражари гюллйир куркIну, саб – хилик ва саб – кIулик. Сагъ духьну гъафир хъанара Сирияйиз гъушну. Хайлин медалар, грамотйир тувна баяриз.
Худлар кIуруш, йиз аьхюну бай Мягьямедялдин шубрид баярра – Рамазан, Шихмирза, Ислам – военный гъуллугънаъ а.
Рамазан, Нижний Новгороддиъ Росгвардияйин кьушмин командирвал апIру идарайин аьхюр ву, сарун подполковник ччвурра тувна, Шихмирзайи ва Исламди Екатеринбург шагьриъ Росгвардияйин частнаъ гъуллугъ апIура. Дурариз заан вуйи пешкешар тувна. Хъа дурарикан вуйи мялумат, жан риш, чпин ихтияр дарди, тувуз шулдарзухьан.
– Хъа гьюкуматдин, райондин терефнаан, ичв шубур бай ва худлар Украинайиъ гъябгъюрайи хусуси метлеб айи дявдин операцияйин иштиракчйир ву кIури, учвухьна илтIикIур, учвуз фикир туврайир айин, Угълан баб?
– Ваъ, йиз баяр, худлар, дявдин гьяракатар ккергъу йигъланмина СВО-йиъ а. Йиз баяр, ерли гьюкмари узуз фикир туври кIури, душваъ иштирак шулайидар дар. Дурарин аьхю аба Шихмирзара Ватандин Аьхю дявдин иштиракчи вуди гъахьну. Ляхнар адназ апIруб дар, Ватанди йиз баярин улихь аьхю месэла дивна, ва дурари думу, узу тербия туву баяр вуш, намуслувалиинди тамам апIиди. Думу гьарсар жилижвуван буржи ву – чан хизан, ватан уьбхюб. Узуз саб фикирра ккундарзуз йиз терефназди, ва тIалабра адариз сар касдиканра. Йиз метлеб анжагъ йиз веледар, гъалиб духьну, сагъ-саламатди кьяляхъ гъюб вуйиз. Гьамциб тIалаб вуйиз апIурайиб сар Аллагьдикан.
– Имбу баяр фу ляхнин эйсйир ву?
– Аьхюну бай Мягьямедяли ва дугъан чве Гьясанбег Дербент райондин КIежюх гъулаъ ерлешмиш дубхьнайи нафтлинна насосдин станцияйиъ лихура, Велибег «Дербент – Рубас» маршруткайихъ лихура, Жавад хайлин йисари таможняйин гъуллугъчиди гъилихну, гьамус пенсияйиъ а; риш Заремара чан хизандихъди яшамиш шула. Йиз баяр ва риш ляхин адарди саб вахтнара гъитундарза.
– Аллагьди уьрхри яв баяр ва худлар, чпи наан ашра, Угълан баб, хъа уву, халис табасаран дишагьли, уьмрин вари метлебарихъ хъуркьриву.
