Гюльнара Мягьямедова
Конфуцийди гъапну: «Кадабгъай ичв кIваз хуш вуйи пише, гьадмуган ичв уьмриъ сад йигъанкьан ляхнин гъагъдикк ккахъидарчва». Гьаму гафарин дюзди гъавриъ духьну ккунду. Дугъриданна, кIваз хуш вуйи ляхин апIуб гьадмукьан хайирлу ву, душваъ саб читинвалра алабхъурдар, ляхин хил’ан «шидси» гъябгъюру. Гьаддиз, пише ктабгъруган, хасиятнан гъиллигъар, жвуваз айи аьгъювалар гьисабназ гъадагъури ккунду.
1919-пи йисан СССР-иъ аьлакьайин кьушмар тешкил гъапIнийи. Дурарин улихь диву асас месэлйир вахтниинди ва заан ери ади мялуматарихъди тямин апIуб, коммуникацйирин гъурулуш арайиз хуб ва ишлетмиш’вализ тувуб вуйи.
Ватандин Аьхю дявдин йисари аьлакьайин гъуллугъчйирин ляхникан эскрарин уьмур хайлин асиллу вуйи. Мялумат дюзди тувували, мюгькамди код иливували, аьлакьайин каналар ужуди лихували гьарсаб женгнан натижйир дигиш апIуйи. Женгар гъягъюрайи йишвариъ кодар иливну, Морзейин азбука ишлетмиш апIури гъахьну. Гъийин девриъ, аьлакьайин дакьатарин ери ва мюгькамвал лап за дубхьнайивализ дилигну, думу пишейин ад хъана артухъ дубхьна.
Военный аьлакьайин пишейин ад дюн’яйиъ дявйир ккудукIигантIан дубгидар.
20-пи октябри Дявдиъ аьлакьа албагрударин йигъ къайд апIура. Гьаму йисан Урусатдин хусуси метлеб айи аьлакьайин кьушмар арайиз дуфну 105 йис тамам шула. Вахт, дявдин гъуллугъчйиризси, аьлакьайин пишекраризра рягьятуб дар. Урусатдин Федерацияйи гъабхурайи хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъ аьлакьа спутникарин кюмекниинди тямин апIура. Спутникдин аьлакьа мюгькамуб, хъа думу пишейин эйсйир дирбашдар ву, дурари уьлкейин оборона уьбхбак чпин лайикьлу пай кивра: дявдин майдандиин чпин улихь диву месэлйир тамам, цIийи технологйир тартиб апIура.
Женгар гъягъюрайи йишвариан бицIи станцйирианмина ихь военный спутникарин кюмекниинди 5-6 километр манзилназ мялуматар тувуз шулу. Дурарин кюмекниинди улхбар гъахузра, исанарна йишв рябкъюзра шулу. Спутникдихъди аьлакьа дебккбан кьяляхъ, шифр иливнайи канал ачмиш шулу. Станцийири дюн’яйин фунуб пIипIнахъна вушра зенг апIуз мумкинвал тувру.
«Аьдат вуйиси, дявдин операцйириъ аьлакьайин гъуллугъчйир женгариъ иштирак шулдар, дурар вари хатIалу рякьярихьан ярхлаъ ади шулу. Аьлакьайин гъуллугъчийин улихь душман йикIбан месэла диврадар, дугъан метлеб аьлакьа дебккуб ву. Хъа гъапибси шулдар, аьлакьа дебккрайи йишваъ диверсйир гъахру дестйириин алахъуз, гюлдин цIикк ккахъуз мумкин ву. Аьлакьа дебккру кас чюлиъ айиб гъяркъюбси, душманди дишлади гюллдин цIа уьлюбхюру. Аьлакьайин гъуллугъчйириина душманди хюрч гъабхуру, фицики аьлакьа адру кьушмарин десте дагъитмиш апIуз рягьятди ву», – ктибтура дявдин аьлакьайин гъуллугъчийи интервьюйиъ.
Гъийин девриъ аьлакьа адарди саб ляхинра тамам апIуз шулдар. Ихь кIул’ин али заварин хатIасузвал дурарин ляхникан асиллу шула. Дявдин аьлакьайин гьюрматлу гъуллугъчйир! Дюн’яйиъ аьлакьа мюгькамди уьбхяй, ичв багахьлуйирихъди, дустарихъди аьлакьа мудубганай, ичв хатIалу ляхниъ ягъурлувал улихьди гъарабхри.
