Зубайдат Шябанова
Гьарсаб мектебдиъ чан бажаранлу урхурайидари, тажрубалу ва ляхниз вафалу мялимар ади шулу. Хъа гъи фунуб мектеб гъадабгъишра, душваъ мялимар гьуркIрадар. Му месэла гьял апIури, уьлкейиъ «Земский мялим» программара гьяракатнаъ ипнийи. Амма, жюрбежюр себебариан, университетариъ мялимвалин пише гъадабгъу студентар мектебариз лихуз гъягъюз гьялак шуладар. Думу асас вуди маважибдихъди аьлакьалу ву. Хъа мялимарин маважиб саб вахтнара аьхюб вуди гъабхьундар, амма, дидиз дилигди, гьарсаб мектебдиъ чпин уьмур баяр-шубариз аьгъювалар тувбаз, тярифназ лайикьлу ватанперверар тербияламиш апIбаз бахш апIурайи мялимар а. Дурарикан сар Табасаран райондин Хючна гъулан 1-пи нумрайин лицейиъ тарихдин дарсар киврайи мялим Марьям Гагаева ву.
Марьям Аьбдулмажидовна Гагаева (шиклиъ) республикайин ва федеральный дережайин мялимарин конкурсариъ гьар йисан иштирак шули, гъалибвалин ва пешкешнан йишвар гъазанмиш апIувалиинди саки вари республикайиз тарихдин варитIан ужур мялимси машгьур духьна.
Марьям Табасаран райондин Гурихъ гъулаъ бабкан гъахьну. Дугъан адаш, гьамус рягьматлу Аьбдулмажид Сеферов, райондин центральный больницайиъ реанимацияйин отделениейин заведующий вуйи. Хъа дада, Нежибат хала, гьадму больницайиъ автоклавдиъ, яна рубарин, операцияйиъ ишлетмиш апIру алатарин стерилизация гъабхру йишваъ лихура. Марьямдилан гъайри, дурариз кьюр бай ва шубурсана риш гъахьну. Аьхю пай дюшюшариъ веледари адашдин вая дадайин пише ктабгъури шулу. Хъа Сефероварин хизандин вари шубар мялимар гъахьну. Мушваъра чан сир а.
«Ич аьхю аба Гьямид Сеферов Ватандин Аьхю дявдин ветеран, разведчик вуйи. Дявдин кьяляхъ думу хайлин йисари Хюрикк гъулан мектебдин директорди, хъасин ич гъулаъ урус чIал ва литература кивру мялимди лихури гъахьну. Хъа Акъа гъул’ан вуйи дадайин адаш Вагьаб абайира чан уьмур мялимвализ бахш гъапIну. Дурари ич аьгъювалариз, тажрубайиз гизаф фикир тувуйи. Учу бицIивахтнаанмина абйириинди дамагъ апIури шуйча, ва дурарихьна урхурайидарин, жара мялимарин, гъуландарин гьюрмат рябкъюри, кIвак саб фициб-вуш дамагъра кабхъри шуйиз. Мялимвалин пише ктабгъуз узуз ва йиз чйириз дурари аьшкь тувну», – ктибтура Марьям Гагаевайи.
Марьям Дагъустандин гьюкуматдин университетдиъ тарихдин факультетдиъ кьюбпи курснаъ урхурайган, Аьбдулмажид Сеферовдихъди реанимацияйиъ лихурайи медсестрайи думу чан гъардаш Риаддихъди таниш гъапIнийи. Риад Гагаевра мялим ву. Дугъу Гурихъ гъулан мектебдиъ инглис чIал кивра. Риад ва Марьям Гагаевариз кьюр бай ва сар риш а.
«Узу университетдин кьяляхъ йиз багъри мектебдиз тарихи дарсар кивру мялимди лихуз гъафунза. Дидхъанмина магьа 28 йис гъубшну. Улихьна вахтарихь тевган, гъи мектебариъ хайлин дигиш’валар духьна. Гъи урхурайидарин дарсарихьна аьшкь хьпан бадали, саб фицдар вушра цIийи жюрйир дагну ккунду. Хайлин мектебариъ мялимди дарс ктибтурайи вахтна, урхурайирин фикир саб фтиин вуш жарабдиина улдубчIвура. Баяр-шубариз тюгьмет гъивну кIури, дурар хъпехъури амдар. Хъа дицир урхурайириз зарбди хъажагъуз мялимдиз ихтияр адар. Гьаддиз, бицIир дарсниин илчIихуз гъитру къайдйир ишлетмиш дапIну ккунду. Мисалназ, йиз дарсарикан кIуруш, Ленинграддин блокадайин тема гъадабгъурхьа. Му темайиз вари уьлкейиъ аьхю фикир тувра. Узу дарс шиклариинди улупури, ктибтураза. Магьа рукьан ачрарин урхъ’ан кIару аьйнийир али инсанар кайи шикил. Хъа гьаму шиклариъ блокадайиъ айи Ленинграддин гаш’валикан, Таня Савичевайин дневдикдикан, Шостаковичдин симфонияйикан кIура. Гьадму вахтна Ленинграддиъ улариз дярябкъру, амма ужуйи ебхьру 300 кас лихури гъахьну. Дурарикан лап цIибдитIан мялуматар адар. Хъа Аьхю Гъалибвалик дурари чпин баркаллу пай кивна. Дурариз ракета фуну терефнаан тIибхураш, улихь ккамиди аьгъю шули гъабхьну. Гьаддикан хабар туври, дурари хайлин инсанар аьжалихьан гъюрхну.
Гьацира урхурайидариз дагъустанлуйирин дустваликан, ватандашари уьлкейин маракьар уьрхюри, думу мюгькам апIбак аьсрариинди ва гьамусра киврайи баркаллу пайнакан, халкьарин сабваликан ва гьарсар касдиз ватан сабтIан даруваликан кидибтну ккунду.
Жигьил мялимаризра насигьят тувуз ккундузуз. Гъи мектебариъ яшлу мялимар имиди, дурарихъан тажруба гъадабгъуз гьялак йихьай. Узу ич мектебдиъ лихури гъахьи Хадижат Къулиевайиз, Людмила Исаевайиз, мялим Ферман Аьзизовдиз аьхю чухсагъул кIураза. Дурар мялимвалиъ кьадарсуз аьхю устад ву. Мектебдиз мялимди лихуз гъафи йисари, узу дурарикан йиз дарсназ гъюб ккун апIуйза. Дурарин дарсариз узура гъягъюри, дурари фици дарс кивраш, дубгъури гъахьунза. Улихьди дициб тажруба вари мектебариъ айи. Пише гъадабгъну гъузуб дюз дар, гьарсар кас чан ляхниъ устад хьуз чалашмиш духьну ккунду», – гъапнийи ич сюгьбатнаъ бажаранлу мялимди.
Ав, Марьям Гагаевайиз чан пишейин аьхю устад, бажаранлу ва заан тажруба айи мялим пуз шулу. Магьа гьаму йигъари думу нубатнан ражари вари Урусатдин конкурсдиъ гъалиб гъахьну. «Тарих мектебдиъ» конкурсдин гъалибчйириз Москвайиз теклиф гъапIнийи. Конкурсдин комиссияйин жюрийиъ айидар вари мектебарин тарихи дарсарин учебникарин авторар, Урусатдин машгьур аьлимар ва профессорар вуйи. Конкурс Урусатдин ва СНГ-йин уьлкйирин мялимарин арайиъ кIули гъубхнийи.
Гьадушваъ Марьям Аьбдулмажидовна Гагаева ва конкурсдин имбу гъалибчйир «Урусатдин тарихи жямяаьтлугъ» тешкилатдин, уьлкейин машгьур политик, РФ-дин чIатан разведкайин кIулиъ айи Сергей Нарышкинди дипломар ва пулин пешкешар тувбиинди лишанлу гъапIнийи.
Му конкурс Марьям Гагаевайин пишекарвалин рякъюъ сабпиб дар. Гъубшу йисан думу федеральный «Урусатдин варитIан ужудар мялимариз премия» конкурсдиъра гъалиб гъахьну. Гьацира думу «Йисандин мялим», «ВаритIан ужур классдин руководитель» ва жара конкурсариъ пешкешнан йишвар гъадагъну.
Урусатдин конкурсдин гъалибвал Марьям Гагаевайиз Табасаран райондин глава Мягьямед Къурбановдира тебрик гъапIну. «Му гъалибвал пишекарвализ вафалувалин ва тарихдихьна кIваантIан вуйи ккунивалин натижа ву. Баркаллу зегьметниинди уву мектебдиъ урхурайидар тарихи гьядисйирин важиблувалин гъавриъ итрава. Нубатнан яв гъалибвал цIийи мумкинваларихьна вуйи гам ибшри», – гъапнийи, Марьям Гагаева тебрик апIури, Мягьямед Къурбановди.
Гьамусяаьт Марьям Гагаевайи, лицейиъ дарсар кивбалан гъайри, райондиъ тарихи дарсариан мастер-классар гъахура ва урхурайидар ОГЭ-йихьна ва ЕГЭ-йихьна гьязур апIура.
