Айгуль Мягьямедова
Инсаниятдин фунуб девриъ вушра гьюкуматди илимдиз, илимдин рякъюъ айи инсанариз асас фикир туври гъахьну, фицики илим уьлкейин мюгькам далу ву. Илимдин артмиш’вали уьлкейин жямяаьтлугъдин зигьимдин дережа улупура. Ихь республикайира гьарган заан образование айи инсанариинди, бажаранлу аьлимариинди дамагъ апIура.
Гьамусяаьт Дагъустан регионарин илимдин чIатху центрарикан саб ву. Республикайин илимдинна образованиейин цирклиъ 7 агъзурилан зиина кас лихура, дурарикан 3 агъзуриинакьан илмарин докторар ва кандидатар ву. Дагъустандин аьлимарин хъуркьуваларин натижйир образованиейин, гъулан мяишатдин, энергетикайин, медицинайин ва жара цирклариъ ишлетмиш апIура.
8-пи феврали ихь уьлкейиъ Урусатдин илимдин йигъ къайд апIурайивалихъди аьлакьалу вуди, узу ихь ватанагьли, ДГПУ-йин филологияйин факультетдин декандин заместитель, дагъустан литературайин кафедрайин доцент, филологияйин илмарин кандидат Аьлибег Аьшурбеговдихъди сюгьбат гъубхнийза. Дугъу учуз гьамцдар мялуматар тувнийи.
«Расул Гьямзатовдин ччвурнахъ хъайи педагогвалин университетдиъ лихури магьа 20 йистIан артухъ вуйиз. Студентариз филологияйин илимдин аьгъювалар тувбалан савайи, душваъ чIалниин, литературайиин лихурайи аьлимари гьар йисан план бикIури шулча. Гьадму пландин бинайиинди учу урхбанна методикайин пособйир гьязур апIурача.
Узу асас вуди табасаран литературайин прозайиин, эсерарин образариин ляхин апIураза. Машгьур табасаран шаир Багъир Ражабовдин «Намуснан сир» тарихнан романдин игитарин образариз кьимат тувру монографияйин саб кIул дибикIназа. Хъа дидикIнайи макьалйирикан улхуруш, табасаран прозайин эсерар ахтармиш апIури, варждиинакьан макьалйир чап дапIназа.
Гъийин ихь табасаран литературайин аьгьвалатнакан улхури гъабхьиш, думу Дагъустандин жара халкьарин литератураси артмиш шула: я улихь хьадар, ясана кьяляхъ гъубзрадар. Ихь республикайин бабан чIаларин литературйириз варидариз сабсдар читинвалар алахьна. Дурарикан гьар ражари кIурахьа, амма гафарикан кюмек адар. Советарин вахтна бикIуз хъюгъю шаирари, писателари думу ляхин давам апIура. Гъийин девриъ бабан чIалниинди эсерар дикIру жигьил шаирар лап цIиб ву. ДумутIанна савайи, табасаран литература улихь гъабхурайидар дишагьлийир ву гъапишра, узу гъалатI хьидар. Дидинна гъавриъ ахьа, жилижвуву хизандиз гъазанж дубхну ккунду, дурарин литературайихьна хилар рукьурадар. Шаирвалин рякъра читинуб ву. Шаири кIвак гьевес кубчIвиган шиир гъибикIну кIури, диди гъазанж хурадар.
Илимдиз жигьилар гъювалин месэлара лап учIруди дийибгъна. Эгер 1990-2000-пи йисари ич кафедрайин аспирантурайиъ йицIдариинди диссертацйириин лихурайидар ади гъахьнуш, гьамус сар-кьюр касра адар. Гьаддинра гъаври ахьа: илимдиин ляхин апIурайидариз гъюрайи маважибра лап цIиб ву: илимдин кандидатдиз маважибдиин 3 агъзур, хъа илимдин докториз 5 агъзур манат иливура. Кандидатвалин, докторвалин диссертация бикIуб лапра гъагъи ляхин ву: гизаф макьалйир дидикIну ккунду, хъа гьадму макьалйир илимдин журналариъ чап апIбан бадали, автори чав журнализ гьарсаб макьалайиз 5-10 агъзур манатра тувну ккунду. Гьамцдар харжари илимдин «хутIил» хъапIбахъан юкIв хътабтIуру. Зигьимдин гъудуркьу жигьилар гизаф а, гьацдар уьмрин читинвалари дурар илимдихьан ярхла апIура», – гъапнийи ич сюгьбатнаъ Аьлибег Аьшурбеговди.
Читинвалар фукьан ашра, илимдиин машгьур гъахьи касдихьан дидхьан ярхла хьуз шулдар. Аьхиримжи йисари Дагъустандин швнудна сар жигьил аьлим Урусатдин Президентдин грантарин сагьибар духьна. Табасаран аьлимарихъди газатдин редакцияйи гьаммишан аьлакьа уьбхюра.
Урусатдин илимдин йигъахъди тебрик апIури, ихь аьлимариз ляхниъ заан хъуркьувалар ва кIваъ айи метлебар тамам хьуб ккун апIурача.
