Наврузбег Керимов
«Урусатди кIули гъабхурайи хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъ чпин сатIи гъалибвалик аьхюди умуд кади, Ригъ алабхъру терефназди вуйи гьюкуматари Украина зат яваш дарди яракьариинди тямин апIура. 1941-пи йисан Германия ухь’ин алархьу вахтна фашистаринра гьадму жюрейин аьхю ниятар ади гъахьну. Хъа дурарихьан сарихьанкьан ниятар кIулиз адагъуз гъабхьундар ва хьибдира дар», – гьамци ккебгънийи узухъди гаф-чIал Асельдер Аскендеровди.
Aсельдер Аскендеров Табасаран райондиъ ТIаттил гъулаъ бабкан гъахьну. Бали багъри гъулаъ урхури имиди, дугъан абйир-бабар Къизлар шагъриз удучIвну гъягъюру, хъа Асельдер, мектеб ккудубкIайиз, гъулаъ аьхю баб Идаятдихъди гъузру. Мектеб ккудубкIну, думу 1999-пи йисан Мягьячгъалайиъ ДГТУ-йик урхуз кучIвуру. Жигьил пишекар 2004-пи йисан Къизлар шагьриъ электромеханический заводдиъ ляхниъ учIвру. Кьюд йисан душваъ дилихну, Асельдер Аскендеров эскервалин буржи тамам апIуз гъягъюру.
Армия ккудубкIну гъафи Асельдери абйир-бабариз учв контрактдин бинайиинди гъуллугъ давам апIуз ккайиваликан хабар дебккру. Асельдер хизандиъ айи сар жили велед вушра (имбудар чйир ву), балин кьастарин гъавриъ айи абйир-бабари къаршувал улупундайи, ва думу 2008-пи йисан Чечен республикайиъ Гудермес шагьриъ ерлешмиш дубхьнайи частнаъ гъуллугъ апIуз хъюгъру. Асельдер Чечен республикайиъ кIули гъубху КТО-йиъ иштирак гъахьну, 2017-пи йисхъан 2019-пи йисазкьан дугъу Сирияйиъ айи Урусатдин Федерацияйин кьадар жигьатнаан сяргьятламиш дапIнайи военный контингентдин дахилнаъди эскервалин гъуллугъ гъабхури гъахьну.
Аскендероварин хизандин жили вакилар вари ватанпервалин рюгь кайидар гъахьну. Асельдерин аьхю абайин адаш Пирмягьямедов Аскендер Пирмягьямедович Ватандин Аьхю дявдин иштиракчи ву. Думу дяви ккебгъу сабпи йигъан фронтдиз гъушур ву, амма дугъкан тамам мялуматар хизандиз гьамусра адар.
Хъа Асельдерин адаш, Исамутдин Гьянифаевичди, ДГУ-йиъ физикайинна математикайин факультетдиъ военный кафедрайин курс ккудубкIну, лейтенантдин ччвур гъадабгъну ва 1973-пи йисан чан хушниинди армияйиз гъушну. Дугъу кьюд йисан Украинайиъ Львов шагьриъ ватандаш’валин буржи тамам гъапIну.
Ватанпервалин тербияйиккди аьхю гъахьи Асельдер 2022-пи йисан 10-пи октябри чан хушниинди хусуси мяна айи дявдин операцияйиъ иштирак хьуз гъягъюру. Жвуван жан гьяйиф дарапIди, дявдин вахтна агьалйир жара йишваз адауб, гюллйир куркIу эскрар ва чIур гъахьи машинар душмнин яракьарин йивбариккан ккадагъуб – гьамциб гизаф хатIа айи ляхин апIури гъахьну дугъу.
Асельдериз швнуб-сабан зийнарра гъахьну, аьхиримжи ражари – украинлуйир Курск областдин аьтрафариин алархьу вахтна, душваъ айи халкьар нацистарин зулмарихьан уьрхюрайириз. Хайлин вахтна госпиталиъра дахъну. Зийнарикан аьзият кашра, Асельдерин юкIв дявдин женгариъ айи дустарихьна зигуйи.
«Ихь жигьилар намуслувалиинди, эдеблувалиинди тербияламиш дапIнайидар ву. Чахьна гьюрмат айи жилижви гьаммишан ватан бадали ликри гъудужвну ккунду. Ухьуз ислягьвалин уьмур ккабалгу ихь аьхю абйириин ухьу фици рази вуш, закур йигъан ихь веледарра ухь’инра гьаци разиди ккундузуз. Саспидари, дурар пул бадали гьягъюрайдар ву, кIура. Гьийин девриъ пул гъазанмиш апIуз фукьан вушра мумкинвалар а. Хъа Ватан душмандихьан уьбхюб варидариан удукьру гьунар дар. Жара гьюкуматариан вуйи пулихъ дидиснайидар фици дявдин женгариъ иштирак шулаш ва ихь баяр-жилар фици шулаш, рякъюз ккунийи варидариз. Деънайи йишвахь ихтилитар варидари апIуру, хъа ляхин ляхниин алабхъиган, фуж дирбаш вуш, лигну ккунду», – кIура кьягьяли.
Асельдер Аскендеров, женгариъ улупу дирбаш’вализ лигну, Суворовдин медалиинди лишанлу дапIна.
Асельдер Аскендеровдиз кми-кмиди мектебариъ урхурайидарихъди гюрюшмиш хьуз теклифарра гъюру. Сач, декабрин аьхирариъ, дугъу Къизлар шагьрин 6-пи нумрайин гимназияйиъ урхурайидарихъди ватанпервервалин сюгьбат гъубхну.
Хъа январин вазли Къизлар шагьрин кIулиъ айи Александр Шувалов, Ватан уьбхрурин йисахъди тебрик апIури, Асельдер Аскендеровдихъди гюрюшмиш гъахьну. «Му учвуз, гъийин игитариз, туврайи Суворовдин ва Жуковдин медалар заан мяна айидар ву. Александр Суворов, Георгий Жуков Ватан бадали вуйи дявйириъ гъалибвалик аьхю пай киву фельдмаршал ва маршал ву. Гьадрариси, учвура гъалибвалин пайдагъ хилиъ бисуб ккун апIураза.
Гъи Асельдер Аскендеровдин кьюр бай аьхю шула. Узу чпиз гъюзимбу уьмрин пишейикан суал туву вахтна, дурари «футболистар» шулча, кIура. Амма дурарира чпин адашдин, аьхю абйирин рякъ давам апIур кIури узу гьаз-вуш инанмиш вуза. Му гъи ккебгънайи дяви ихь дюня’йиин аьхиримжи вуйиб ибшри. Икрам апIурача учвуз, гъюрматлу эскрар», – гъапну Александр Шуваловди.
