Айгуль Мягьямедова

6-пи апрелиъ Дербентдиъ «Гележегдиз кагъаз-2125» кIуру арт-объект (искусствойин эсер) ачмиш апIбан ва «Кавказдин Иерусалим» ччвур тувнайи Диндин меркездин шибритIиъ вахтнан капсула ивбан серенжем кIули гъубшну. Думу гьядиса Дербент шагьрин «Кьиблайин» кIуру бицIи райондиъ кIули гъубшнийи. Серенжемди Урусатдин жюрбежюр регионариан ва харижи уьлкйириан варжариинди хялар уч гъапIнийи. Дурарин арайиъ Урусатдин Президентдин администрацияйин главайин заместитель Владимир Островенко, Дагъустандин кIулиъ айи Сергей Меликов, сенатор Сулейман Керимов, Москвайин муфтий Ильдар Аляутдинов, Урусатдин жугьдарин диндин тешкилатарин федерацияйин кIулиъ айи раввин Берл Лазар, Дагъустандин муфтий Аьгьмад Аьбдулаев, Аьрабарин СатIи вуйи Эмиратариан дуфнайи дипломатар, хусуси метлеб айи дявдин операцияйин иштиракчйир, жигьиларин тешкилатарин вакилар ва гьацира жарадар айи.

 

Тебрикнан гаф хьади удучIвну гъулху Сергей Меликовди му проектдин важиблуваликан ва жюрбежюр динар хъаърайи вакиларин арйир албагувалиъ ва мюгькам апIбаъ дидиъ уйнамиш апIурайи роликан гъапнийи. «Гизаф аьсрариъ Дагъустан жямяаьтлугъдин арайиъ ислягьвал, кIван марццивал уьбхру, ужувлан ляхнар тарагъру ва жара дин хъапIрударихьна гьюрматниинди янашмиш шлу йишв ву», – кIваин гъапIнийи региондин кIулиъ айири.

Сергей Меликовдин гафариинди, инсаниятдин тарихдиъ мициб албагувал сабсан йишваъ ади гъабхьну – 622-пи йисан Мединайин йикьрар гъийитIу вахтна. Думу «Конституцияйи» мусурмнариз, хачпересариз ва жугьдариз чпин дин хъапIуз ихтияр тувнийи. Гьаддихъди сабси, фунуб вушра диндиин алжагъувал гьюкуматдиин алжагъувалси гьисаб апIуйи.
Республикайин главайи Дагъустандиндиъ ислягьвал уьбхбак чпин пай киврайи жюрбежюр динарин регьбрариз чухсагъул мялум гъапIнийи. Дугъан гафариинди, Диндинин меркез тикмиш апIуб, дин хъапIрударизси, республикайин экономикайизра мянфяаьтлу ву. Диди региондиз, туристарси, республика артмиш апIуз гьязур вуйи инвесторарра жалб апIиди. Диндин меркез тикмиш апIбан теклиф Федерацияйин Советдиъ айи Дагъустандин вакил сенатор Сулейман Керимовди дивну. Му зурба ва важиблу дараматарин тикилишариз удучIвру харжарра дугъу чаина гъадагъну.

Сергей Меликовди дагъустанлуйириз – касибвал кайи хизанариз, сакьат инсанариз, Меккайиз гьяждиз гъягъюз ккунидариз ва жарадариз – сенатори кми-кмиди туврайи кюмекнакан гъапну. «Гьаму проект кюгьне Дербентдин артмиш’валин аьхю пландин саб пай ву. Думу ляхнар гьяракатнаъ ирчнайир ихь ватанагьли Сулейман Керимов ву. Мялум вуйиси, думу диндин объектарихьна гизаф назукди янашмиш шула ва гьамусдизра швнубна сабан иштирак гъахьну. Дагъустандин ва дагъустанлуйирин улихь чаина гъадабгънайи жавабдарвал намусниинди тамам апIурайивализ лигну, Сулейман Абусяидовичдиз чухсагъул мялум апIуз ккундузуз», – гъапну Сергей Меликовди.

Региондин кIулиъ айири Ватандин Аьхю дявдин гъагъи йисариканра гъапнийи. «Багарихьди Аьхю Гъалибвалин 80 йис къайд апIурхьа. Гирами гьядисдиъ дупнайиганси, Ватандихьна вуйи ккунивал диндин саб пай ву. Ихь абйири чпин уьмрар багъри ругариз вафалуди хъаъри гъахьну. Дяви ккебгъу садпи йигъарилан хъюгъну, Берлиндиз гъяйизкьан дурар жара миллетарин вакиларихъди Ватан уьбхрударин жергйириъ гъахьну. Ухьу 100 йислан вахтнан капсула ачмиш апIру гъюз имбу наслариз гьаму ирс гъибтну ккунду», – натижа гъивнийи Меликовди.

Тикилишдин архитектор Иса Мягьямадовди дюн’яйиъ варитIан чIатху ибадатханйирикан саб шлу Диндин центрин комплексдикан ктибтнийи. Комплекс 35 гектариин ерлешмиш хьибди. Мист тикмиш апIуз 2,7 гектар жара дапIна. Душв’ин 6-дилан 22 метрин диаметр айи 88 купол иливиди. Диндин меркездин минарйирин 88 метрин ягълишназ дилигну, думу Дагъустандиъ варитIан ягъли дарамат хьибди.

Диндин меркез деврин паркдин аьтрафар хъайи мистнакан, хачпересарин килисайикан ва жугьдарин гьаврайикан ибарат хьибди. Гъурулушдиъ музеяр, библиотекйир, конференц-залар хьиди. Ярхла дарди туристарин автобусар дерккру йишв жара дапIну, цIийи автостанция тикмиш апIбанди ву. Автостанцияйиантина Диндин меркездиз яягъди гъягърудариз гъяд иливиди, аьхюдариз ва бицIидариз рягьятвал гъадабгъру йишвар ккабалгиди. Мистан цаларин машар албагруган, Грецияйиан гъабхи лизи мармардаш ва багьалу гъванар ишлетмиш апIиди. Жиликк кьюд агъзур машин дерккуз йишв ккайи паркингра планламиш дапIна.
Урусатдин Президентдин администрацияйин главайин заместитель Владимир Островенкойи чан улхбаъ проектдин зиин жюрбежюр динарин вакилари сатIиди ляхин апIурайиваликан гъапнийи.

«ЦIийи меркез, Дербентдин ва вари Дагъустандин гевгьерси, миллетарин ара албагнайи аку лишанра хьибди… Гележегдин насларира халкьдин сабвал, милли аьдатар, Урусатдин азадвал ва асиллу дарувал уьбхюр кIури, умуд кивраза», – къайд гъапIнийи уьлкейин президентдин администрацияйин вакили.

«Гьаму читин, гъагъи гъалмагълар арайиз гъюрайи вахтна, саб шейъ чарасуз кIваинди гъибтуб лазим ву: дин яракь дар, думу акв ву, диди дабгъурадар, диди тикмиш апIура, диди жара апIурадар, сатIи апIура, хъа чIурубдихьна дих апIурайидари диндин мяна чIур апIура», – гъапнийи чан улхбаъ Дагъустандин муфтий Аьгьмад Афанди Аьбдулаевди. Муфтийин гафариинди, Дербент диндин сабвалин, сабурлувалин, сар-сарин гъадри айивалин чIиви китаб ву.

Москвайин муфтий, Москвайин Соборный мистан кIулин имам Ильдар Аляутдиновди Урусатдин мусурмнарин диндин управление-йин председатель, шейх Равиль Гайнутдинди Дагъустандин агьалйириз хътау мани гафар гъурхнийи. «Йиз юкIвра, рюгьра гьарган Дагъустандихъди ва дагъустанлуйирихъди шулайиз», – гъапну узу гьамина гъяйиз ич муфтийи. Уьмриъ лайикьлу шил гъибтуб гьарсар касдиз важиблу ву», – къайд гъапIнийи Ильдар Аляутдиновди. Дугъу аьлава гъапIганси, Москвайин мистариъ жвуми йигъандин гъудгнин улихь апIру вязайин вахтна имамари динагьлийириз Сулейман Керимовди, – шлубкьан гизаф уж’вал апIуз мумкинвалар агру кас, чешнеди хури шулу.

Серенжемдин иштиракчйирихьна меценат Сулейман Керимовра илтIикIнийи. «Сабпи нубатнаъди ужудар ляхнар апIуз узуз амур гъапIу Первердигар Аллагьдиз чухсагъул пуз ккундузуз. Ихь Президентди гъабхурайи политикайин рякъюъра ихь вафалувал улупидихьа. Ухьу вариди, миллетваликан ва хъапIрайи диндикан асиллу дарди, дугъан ляхнариз кьувват туврахьа. Узу вари миллетарихьна ва дин хъапIрударихьна чвевалин гьюрмат ади вердиш гъапIу Дербентдин ва вари Дагъустандин агьалйириз аферин кIураза», – гъапнийи Сулейман Керимовди. Сенатори гьацира проект уьмриз кечирмиш апIбаъ иштирак хьуз разивал туву ОАЭ-йин Президент Мугьяммад бен Заиддизра чухсагъул гъапнийи.

Диндин меркез дивру аьтрафариин «Гележегдиз кагъаз» арт-объектра ачмиш гъапIнийи. Сергей Меликовди ва Сулейман Керимовди гележегдин наслариз кагъаз айи вахтнан капсула шибритIиъ ивнийи. Думу капсула 2125-пи йисан ачмиш апIиди.
Тикмиш апIру центрин шибритIиъ капсула ивуб яркьу проект уьмриз кечирмиш апIуз хъюгърайивалин лишан ву.