Айгуль Мягьямедова
Ватандин Аьхю дявдин йисари ихь уьлкейин, гьадму гьисабнаъди гизаф миллетарикан ибарат вуйи Дагъустандин халкьарира зегьметнан гьунарарин чешне улупну. Думу дяви ккебгъну ккудубкIайизкьан вари советарин халкь Ватан уьбхюз, шлубкьан ухди чапхунчйир дагъитмиш апIуз кьастну ацIну гъахьну.
Советарин Армияйин кьушмари душмандихъди фици жюрэтлуди женг гъабхураш, гьадрариз барабарди зегьмет зигуб уьлкейин миллионариинди агьалйирин улихь дийибгънайи месэла вуйи. Ватанпервервалин гьевес, зегьметнан гьунарар йигълан-йигъаз артухъ хьуз хъюгънийи. Фабрикариъ, заводариъ, транспортдиъ, колхозариъ, совхозариъ, идарйириъ советарин халкьди заан тешкиллувалиинди зегьмет зигури гъахьнийи. Гьясиллувалин планар артухъдира тамам апIури, далу терефнаъ айи зегьметкешари армия вари лазим вуйибдихъди тямин апIури гъахьну. Уьлкейин кьибла ругариин колхозари заан бегьер гъадабгъури, уьлке ризкьнахъди тямин апIурайи.
Дагъустандин дишагьлийирин, жигьил баярин ва шубарин гьар йигъандин ляхни дурарин ватанпервервал улупуйи. Дагълу дишагьлийири уьлкейин оборонайин фондназ чпин хилихъ хъаъру кIурар, сиргъйир, арсран ва гъизилин тIубланар тувуйи. Дагълу дишагьлийири агъзрариинди чпин хилариинди гъурху хьайин атIнар ва элжгар фронтдиъ айи эскрариз хътаъну. Оборонайин фондназ танкар, самолетар тикмиш апIуз дагълуйири 350 миллион манат пул хътапIнийи.
«Табасаран райондин вари колхозариъ оборонайин фондар тешкил гъапIнийи. Думу фондариз сабпи йисан 45660 кило дяхин, 5034 кило мух, 332 кило сурсул, 143 кило дукI, 2111 кило нюрх, 25 кIул мал-къара, 49 сил, 81 чарва тувнийи.
1942-пи йисан 113063 манат, 53941 кило тахил, 152 кIул малар ва чарвйир, 255 кило ччим, 4334 кило рукь, хъа 1943-1944-пи йисари 1000 тонннатIан артухъ тахил тувнийи.
Немцарин чапхунчйирихъди вуйи дявдин йисари Хив райондин дишагьлийирира Ватандиз вуйи чпин вафалувал улупнийи. Дурар багъри ругариина душман гъидритуз барйир гьязур апIбаъ асас кьувват вуди гъабхьнийи.
Райондин 506 дишагьлийикан 12 кас колхозарин ва гъулан советарин, райондин идарйирин, фермйирин кIулиъ, 56 кас колхоздин бригадирарди, 52 кас звеньевйирди, 32 кас мялимарди дерккнийи. Гизаф дишагьлийир чпи зегьмет зигурайи йишвариин йишв-йигъ дарпиди лихуйи, гъахру серенжемариъ кюмек тувуйи, Уьру Армияйиз кюмек вуди пул уч апIуйи.
Гьамци, Хив гъул’ан вуйи Бес Шалбузовайи фронтдиз кюмек вуди 5000 манат тувнийи. Райондин дишагьлийири 1943-пи йисандин арайиъ 200 000 жут атIнар ва элжгар гъурхнийи.
Хив райондин «Большевик» колхоздин Ляхла гъул’ан вуйи Рукьия Аьбдуллаевайи 12 хюндилан 12 кIари гъадагънийи ва дурар чIивиди гъюрхнийи, гьарсаб хюндиккан 450 литр никк ккудубзнийи», – бикIура «Табасаран халкьди Аьхю Гъалибвализ» кIул тувнайи чан китабдиъ Мягьямед Юнусовди.
Пионерарин, комсомоларин тешкилатарра зирекди ляхниъ архьнийи. Мектебариъ урхурайидари дарсарин кьяляхъ мягьсул ккадабцIу чюлиъ дяхнин кIулар уч апIуйи. Дагъустандин тахил убзурайи миржиб райондиъ 1944-пи йисан баяр-шубари 440 агъзур кило дяхнин кIулар уч гъапIнийи.
Мягьячгъала шагьрин пионерарин тешкилатди 1942-пи йисандин шубуд йигъандин арайиъ фашистарин танкариина гатIахьуз убгрубдихъди ацIнайи 1800 бутылка ва 9 тонна рукь уч гъапIнийи. 1942-пи йисан хьадну дурари 122 тонна рукь ва йицIдар агъзрариинди бутылкйир уч гъапIнийи.
Дагъустандиъ пионерарин дестйири госпиталариъра кюмек апIури гъахьну. Дурари зийнар духьнайи эскрариз газатар урхури, дурарин багахьлуйириз кагъзар дикIури, мяълийир-ялхъвнар апIури, дурарин юкIв шад апIури гъахьну.
Дербентдин пионерариз шагьриъ госпиталь ачмиш гъапIубдикан хабар гъабхьиган, дурари жикъи вахтнан арайиъ госпитализ 375 гута, 200 леэф, чарчар, 5800 лемче, 4 агъзур шиш ва гаркIлар, 480 стакан, патефондиин иливру 180 пластинка уч гъапIнийи.
Дагъустандин халкьари фронтдиз кюмек тувбаъ дирбаш’вал ва ватанпервервал улупбаз дилигну, республикайин агьалйир СССР-ин Яракьлу Кьувватарин Верховный КIулин командующийихьан чухсагъулиз лайикьлу гъахьнийи.
