Эбелцан – кюгьне вахтариан мина мялум вуйи цIийи йис къаршуламиш апIбан, табиаьт уягъ хьпан дагъустанлуйирин милли машквар ву. Гьарсаб халкьди, анжагъ чазтIан хас дару милли аьдатар фикриз гъадагъну, му машквриз жюрбежюр ччвурарра тувна: табасаранари «Эбелцан», лезгйири «Яран-Сувар», азербайжнари «Навруз-Байрам» ва гь.ж.
Амма, дупну ккундуки, му машквар яркьуди къайд апIури, милли аьдатар уьрхбаз, дурар жанлу апIбаз саки вари миллетари заан эгьемият тувра. Тялукь гьякьикьатди миллетарин дуствал, сатIивал субут апIура.
Эбелцан машквар гизаф йишвариъ къайд апIурашра, думу къаршуламиш апIру сад йигъ улупнадар. Хив райондин гъулариъ думу, мисалназ, 14-пи мартдиан хъюгъну (заан гъулариъ), саки мартдин 22-пи йигъазкьан къайд апIура.
Дугъриданра, му машквриз девлетлу тарих а. Му жигьатнаан улхуб гъабхури, машкврин хурагарикан дарпиди гъитуз шулдар. Эбелцназ гьязур апIру милли хурагарин арайиъ асас йишв бисурайи кьуйир зегьметкешари багъри мулкариин битмиш гъапIу сурсатарикан гьязур апIуру. Сасдар гъулариъ табасаранари му хурагназ дангу, сасдари – дяхинна харар кIуру. Му хураг гьязур апIбахьна хизандин кейванйир машквриз улихьна йигъар ккимиди гьязур шулу. Фицики хурагнак кабхьру дяхин вахт ккимиди гьязур апIуб лазим ву. Гьаци, дяхин (дидин кьадар гьарсар кейванийи чав фикриз гъадабгъуру) саб суткайиъ штухьди саб тягьяр ламун дапIну гъибтру. Саб суткайилан думу кьутаъ абхьру. (Кьут айитI дяхин абхьруси гергмиди гъвандикан апIури аьдат ву). Дяхин абхьру кьутар гъи Хив райондин саб-кьюб гъулаътIан имдар.
Кьутаъ дяхин абхьруганра, вахт-вахтнак дидиз шид ебчури ккунду. Гьаци, дяхнилан гаж алдабхьайизкьан думу гьязур апIуб лазим ву. Гьелбетда, мушваъра дикъатлуди гъузну ккунду: дяхин уьбгъюз гъитну ккундар.
Гьязур гъапIу дяхин ебццуз гъюдрачиин дарабгъну дабхьру. Гъеебцциган, думу гажрахьан марцц апIуру.
Эбелцнахьна табасаранар вазар улихьна гьязур шулу гъапишра, кучIал шулдар. Фицики чвлин вахтна йиккар ерццруган, маларин ликар, ацIу кIурбар, уччвуди марцц дапIну, ерццуру. Дурар дуркну, кьуйириз урхьуз иливуру. Гизаф кьил каш, дурар, артухъ вуйи кьил удубчвIбан бадали, саб вахтназ мичIли штуъра ахьну ккунду. Гъазниз иц удубчIвиган, дидик мар-цциди дижибкIну гьязур дапIнайи дяхин ва харар кахьру. Харар дяхнин кьадарназ лигну кахьуб лазим ву. Хъа йиккар-кIурбарикан гъулхиш, дурар фукьан гизаф каш, шаксуз, кьуйирра гьадмукьан иццидар хьиди. Кьил гьарури тIяъмиз дилигну кабхьру. Дурар лал цIиин ужуди дурхьну ккунду. Гьязур гъахьиган, цIилан алдагъну, маниди демраз гъюз гъитуб лазим ву.
Кьуйирик дяхнихъди кибикьну гьяжибугъдара кабхьрудар алахьуру.
Бегьемди тухъ апIру му хураг гизаф ицциб шулу. Дидланра савайи, Эбелцназ табасаранари пампйир, варждин галар, афрар, гъванжрар, аш, нитIиф, аварши ва хайлин жара милли хурагарра гьязур апIуру.
Эбелцан райондин дережайиъди къайд апIури, Хив 40 йистIан артухъ ву. Ццира райондиъ му машквар 21-пи мартдиъ яркьуди къайд апIуз гьязур шулайи, амма, гьяйифки, уьлкейиъ сагъламвал уьбхбахъди аьлакьалуди кьабул апIурайи серенжемариз асас вуди, думу шадлугъар кIули дурухбанди гъахьну. Хъа гьарсаб гъулаъ, гьелбетда, машкврин асас сурат вуйи цIийир алаура ва шадлугънан мяракйир гъахура.
Эбелцну табиаьт, кьюрд хъидипну, чан кьувватнаъ убчIвувал субут апIбахъди сабси, ухьуз улубкьнайи йис ужуб, бегьерлуб шлувалик умуд кивурхьа!
Шиклиъ: Фурдагъ гъулаъ Эбелцнан цIа.
