Мейлан Нежефов
20-пи сентябри Хив райондин 90 йисандин юбилейиз бахш дапIнайи яркьу серенжемар кIули гъахиди. Хив район 1935-пи йисан 23-пи мартди ДАССР-ин ЦК-йин Президиумдин къарарниинди арайиз гъафну. Райондин исполкомдин сарпи председателди М.Н.Мирзоев гъилихнийи. Гьамусяаьт райондиъ яшамиш шулайи агьалйирин кьадар 20 490 кас ву. Мушваъ албагну, сар-сарихъди ужудар аьлакьйир ади, табасаранарси, лезгйирра яшамиш шула.
1951-пи йисхъамина райондиъ «Аку хяд» кIуру газат чапдиан адабгъура. Му газат шубуб чIалниинди удубчIвурайиб ву: табасаран, лезги ва урус. Аьхиримжи йисари ихь республикайиъ шулайи дигиш’валар Хив райондиъра шула: образованиейин ва культурайин идарйириз цIийи рякъяр тикмиш апIбаз фикир тувра, инсанарин игьтияжар гьуркIбан бадали хайлин ляхин гъабхура. Гьамусяаьт главайин вазифйир гъахурайир Ярмет Аьлиметович Ярметов ву.
Аьхиримжи вахтна райондиъ шулайи ужудар гьядисйирин гьякьнаан фикрар ачухъ апIбан бадали узу Хив райондин вакилариларихьна илтIикIнийза.
Багъир Ражабов, писатель, публицист, юстицияйин полковник, республикайин лайикьлу юрист, Хив райондин гьюрматлу ватанагьли:
«Йиз багъри райондин 90 йис тамам хьуб – му дидин баркаллу тарихнаъ вари жигьатнаан аьхю ва метлеблу гьядисйирикан саб гъабхьну.
Гьаму вахтна диди чан экономика ва меденият улихь гъабхура, агьалйирин дуланажагъ ва Ватандин асиллу дарувал тямин апIбак чан аьхю лайикьлу пай кивну.
Узу йиз багъри райондин жямяаьт гьаму метлеблу гьядисайихъди ялавлуди тебрик апIураза. Дидихъ гележегдиъ хъана аьхю ва метлеблу хъуркьувалар хьуб ккун апIураза, ва думу асулсуз бендерарин, украинайин нянатлу миллетчйирихъди гъабхурайи аьдалатлу махсус женгнаъ ихь баркаллу яракьлу кьувватари гъазанмиш апIру гъалибвалихъди кIваантIан тебрик апIураза!»
Зейдулла Юзбегов, профессор, Урусатдин лайикьлу экономист, МГУ-йин аьлим:
«Узу марцци кIваан му юбилейихъди йиз ватанагьлийир тебрик апIураза ва гьарсаб хизандиз ужувлар, бахт, хъуркьувалар ккун апIураза.
Хив район Дагъустан республикайин халкьарин кIубанвалин, культурайин, тарихдин лишанси гьисаб апIуз шулу. Му райондихъди гизаф тарихи гьядисйирин аьлакьа а: Чингисхандин ва Надир шагьдин алархьувалар, Ватандин Аьхю дявдин игит иштиракчйир, гьацира гьаму вахтна гъябгъюрайи хусуси метлеб айи дявдин операцияйиъ улупурайи игитвалар. Ихь баяри Дагъустан адлу апIура. Дурарикан кIури, Урусатдинна Луганск Халкьдин Республикайин игит Эседулла Абачев кIваин дарапIди гъузуз шулдар. Дугъан кьяляхъдира гизаф игит баяр хъа, Ватан бадали чпин жанар дявдин майдандиъ туву кьягьяларра цIиб адар.
Хив райондиан гизаф шаирар, писателар, аьлимар, офицерар, генералар, культурайин пишекрар удучIвну. Дурари Дагъустанси, ихь Урусатра адлу гъапIну.
Райондин регьбрариз мянфяаьтлу ляхниъ аьхю хъуркьувалар ккун апIураза! Ужудар дигиш’валарихъди хъана район варлу ибшри!»
Бейдулла Мирзоев, Дагъустан Республикайин Счетный палатайин аудитор, 2011-18-пи йисари Хив райондин глава:
«Гьюрматлу Ярмет Аьлиметович ва Хив райондин агьалйир! Учву кIваантIан ихь райондин юбилейихъди тебрик апIураза!
90 йисандин юбилейи ухьуз гъубшу вахт кIваин апIуз ва дидиз кьимат тувуз мумкинвал тувра. Район швнуб-саб наслин зегьметнан натижйириинди, улихь гележег хьайи, аьдатариинди девлетлу вуйи, гъийин вахтнан саягъниинди артмиш шулайидарикан саб ву.
Му йисарин арайиъ ухьу сабхилди аьхю рякъ ккадапIунхьа, жюрбежюр проектарихъди ляхин гъабхури, дуланажагъди ужудар дигиш’ валар хьуз чарйир зигури, хъуркьувалариин рази шули гъахьунхьа.
Гьамусяаьт райондин кIулиъ айидари ккебгъну айи ляхин ужудар натижйириинди давам апIурайивализ лигну, дурариз баркаллагь кIураза. Ичв ляхни ихь агьалйирин дуланажагъ ужуб терефназди дигиш апIура.
Марцци кIваан ихь райондиз яшайишдин, экономикайин, культурайин жигьатнаан хъуркьувалар ккун апIураза!
Райондин агьалйириз сагъвал, хизанариъ хъуркьувалар, кIул’ин ислягь зав ва ужуб гележег ккун апIураза!
Узузна йиз хизандиз район халси гъубзра, ихь агьалйирин уьмриъ ужудар дигиш’ валар хьпан бадали узхьан удукьру кюмек апIуз гьарган гьязур вуза. Гъит ихь сатIиди вуйи хал йислан-йисаз артмиш ибшри, райондин агьалйири дид’инди дамагъ апIри.
Юбилей мубарак ибшри!»
Эседулла Абачев, Урусатдин Игит, генерал-лейтенант:
«Ихь багъри райондин му юбилейихъди йиз ва гьамусяаьт женгариъ айи ихь дирбаш баярин терефнаан вари ихь жямяаьтлугъ тебрик апIураза! Гъит ихь багъри юрднаъ ужудар дигиш’валар артухъ ишри! Гъийин вахтнан читин йигъар ккудукIну, ислягь завун кIанакк ихь ватанагьлийири халис зегьметнаъ ужудар натижйир улупури, йигълан-йигъаз ихь Урусат гужли ва мюгькам апIри!
Ухьуз гъубзрайиб гъалиб хьувал ву!»
Абулферз Абачев, физикайинна математикайин илмарин кандидат:
«Лап кIваантIан район арайиз гъабхьихъанмина 90 йисандин юбилейихъди Хив райондин агьалйир ва хялар тебрик апIураза! Му юбилей девлетлу тарихдин, инсананарин зегьметнахьна вуйи маракьлувалин, дурарин сабвалин, багъри жилихьна вуйи ккунивалин лишанси, районди ккадапIу ярхи рякъюн натижйир улупру вахтра ву.
Гьарури чан бицIи вахтар, багъри дагълар, табиаьтдин шиклар гьар вахтна кIваъ уьрхюра. Наана гъушишра, наан яшамиш шули ашра, вари багъри райондиз кьяляхъ хътакури шулу, мушвайишв ихь гьарсарин ччивар ккергъу йишв ву.
Гьарсаб хулаз ужувлар, хъуркьувалар ва берекет ккун апIурза!»
Эльмира Аьшурбегова, шаир, таржумачи, драматург:
«Марцци кIваан ихь багъри райондин 90 йис хьпан юбилей тебрик апIураза! Гъит ихь Ватан арбаб ибшри! Ихь аьхюдариз кIван разивал, жигьилариз гележег ади ибшри!
Шаир тереф узу фтикан бикIурашра, гьелбет, йиз эсерарин аьхир адлу тема – багъри макан ву. Узуз йиз гафариз ихь халкьдин артист Мар’ям Къазиевайи апIурайи мяълийин цIарариинди давам апIуз ккундиз:
Йисар гъягъбахъ багъри тIяаьм
хъана шула ширин.
Эй, йиз баб-юрд, яв нефеснаъ
адарин меълишин!
Яв дагъларна машар-гъунар
вузуз далу гъюнар.
Узуз пешкеш ву яв гьарсар
игит касдин гьунар.
Йиз абйири ликар диву
марцци ругдиз икрам!
Йиз халкьдин ччвур иливу
ширин чIалназ икрам!
Сар бабандар даршра – багъри
инсанариз икрам!
Йиз алдабгъу ликриз дугъри
баб-жилариз икрам!»
