Мейлан Нежефов
Гьарсар касдин уьмриъ мялимди аьхю роль уйнамиш апIура. Халис мялимдин алдабгъру лик, апIру гаф ухьуз гьарсариз нумуна дубхьну ккун.
Йиз уьмрин шибритI дивуз кюмек гъапIу мялимариз варидиз жан гъурбан ибшри. Дурариз зенгар апIури, машкврарин вахтна дурариин гьарсаб машквар кIваантIан вуйи мани гафарихъди тебрик апIури, мюгькам сагъ’вал, хизандиъ берекет, хушбахтвал ва ляхниъ заан дережайин хъуркьувалар ккун апIури шулза.
Гьацдар халис мялимарикан вуйи, мясумарин хтул Сунаханум Исаева-Гьяжикъурбановайикан ктибтуз ккундузуз.
Сунаханум Кьасумовна Исаева 1968-пи йисан 12-пи декабри Табасаран райондин ТинитI гъулаъ Кьасум Мягьямедовичдин аьхю, албагу хизандиъ бабкан гъахьну. Дугъриданра, дурарин тухмиз «Шамдиан гъафи амрар» кIуру. Ата-бабйир Сирияйиан гъафидар ва жилиин мусурман дин рабгъбан бадали, жара уьлкйириз кючмиш шули гъахьидар ву. Сунаханум Исаевайин адаш учвра мялим вуйи. Дугъу тарихнан ва географияйин дарсар киври гъахьну. Мялимвалин пише апIбахъди сабси, думу хайлин йисари «Рубас» совхоздин парткомдин секретарди, хъа саб вахтна Табасаран райондин агъсакъларин советдин председателдира гъилихнийи. Хъа Сунаханумдин дада – Рейгьанат Шафиевна (Шафи учвра мялим вуйи), саки вари табасаран дишагьлийирси, халачайин устад вуди гъахьну. Гьяйифки, думу ухди уьмриан гъушну.
1986-пи йисан мектеб ккудубкIу жигьил риш багъри гъулаъ йимишар гьясил апIру заводдиъ лихуз хъюгъну. 1988-пи йисан ДГУ-йин филологияйин факультетдиъ урхуз кучIвру. 1993-пи йисан урхуб ккудубкIну, сад йисан багъри гъулан мектебдиъ урус чIалнанна литературайин мялимди лихуру, хъа 1994-пи йисан хизандихъди Дербент шагьриз кючмиш шулу. Сифте Дербент шагьрин мектебарикан сабдиъ урус чIалнан мялимди, хъасин хайлин йисари Дербентдин педколледждиъ табасаран чIалнанна литературайин мялимди лихуру. Мялимвалин пайнахъди сабси дугъаз табиаьтди шаирвалин хатIра пешкеш дапIна. Сабпи эсерар Сунаханум Исаева-Гьжикъурбановайин кьалмиккан 1999-пи йисан ккудучIвуру. 2010-пи йисан дугъан эсерар, жара жигьил табасаран шаирарихъди сабси, «Мярака» кIуру шиърарин гъварчнаъ чапдиан удучIвну. Хъа кIул’инди вуйи «Арсран шамдан» шиърарин китаб 2021-пи йисан чапдиан удубчIвну.
2009-пи йислан 2013-пи йисазкьан Дербент шагьрин педколледждиъ узу урхурайи йисари ич курсназ Сунаханум Кьасумовнайи бабан чIалнан ва литературайин дарсар киври гъахьну.
Мектебдиъ урхури имиди бабан чIалнахьна вуйи лигуб аьхюб вуйиз, хъа гьамушваъ дидин дад ва тIяаьм хъана артухъди гьисс апIуз хъюгъюнза. Ав, сифте киврайи дарс ккун апIбан бадали, думу киврайи мялим кьабул духьну ккун. Гьадму кIалбин лишан ва чахьна мялимдихьна вуйибсиб хатур-гьюрмат Сунаханум Кьасумовнайи ич курсназ киву сабпи дарснаъ гъазанмиш гъапIнийи. Дугъан такабурди ва ихь халкьдиз хас вуйи саягъ алабхьнайи палат, кIулихъ хъабхьнайи шал ва «жан» кIури ккебгъру гафнаъ ихь халкьдин культурайин ва медениятдин сурат айи.
Курснаъ айи шубари, Сунаханум Кьасумовнайиз чпин арайиъ дагълу (дагъустан) дишагьли кIури шуйи. Хъа узу узукди нубатнан дарс «дадайинуб» ву кIури шуйза
Курснаъ айи жили тяфа сар вуйза. Дюзди гъапиш, гьамусси дарди думуган саб артухъ урус чIалра аьгъдайзуз. Хъа йиз дерди гъабхьиган, дишла Сунаханум мялимдихьна гъягъюйза. Дадайиси юкIв убгури, дугъу йиз дерди тамам апIуз чарйир агуйи. Му зат кIваълан гъябгъюдариз. Саб ражну базар йигъари гъулаз гъягъюз ккунди, хъа узухь хьайи пул ккудубкIну, гьапIрушра аьжуз гъахьир Сунаханум мялимдихьна гъафнийза. Чан улихь буржназ пул гьерхуз начди, фици ва фу кIури ккебгъруш аьгъдарди, ккебехъну дугъужвнайи узу гъяркъиккан, дугъу, дишла гъавриъ гъахьириси, закурна саритI дарсар адар, гъулаз гъягъюз ккунди адарнуз, жан бай? – гъапнийи. Саб дупну чIал’ина гъафнийза ва узухь пул хьтрубдикан гъапнийза. «Сарун мидин гаф мапIан» дупну, 500 манат тувнийзухьна. Пул тувну кIури ваъ, йиз йишв’ин учв тевну, хил гъибисган, Сунаханум мялим хъана жвуванурси багахь гъахьнийзуз.
Сар узхъанди ваъ, хъа гьарурихъан жа-жаради гьаци юкIв ва жан убгури, дарснакан хьуб дакьикьайин арайиъ ич закурин йигъкан фикир кади, уьмрин дарсар тувуйи. «Закур, саритI жаражвуван хулаз гъягърудар вучва, хъа гьадушваъ вари аьх дапIну, хизан ккебгъуз, дада хьуз гьязурди анчва? кIури, шубариз баркаллагьниинди хизандин гъайгъушнаъ хьпан ва гьадму хизан уьбхбан къайдайин дарсар тувуйи.
Хъа дарс дупну дарснакан улхуруш, дугъаз 45 дакьикьа гьуркIудайи. Бабан чIалниин аьшкьлу духьну, чюнгюр хабахъ хъайи бюлбюл жакьв вуйи сарун. Дугъан мялимвалин рякъ уьмриъ чешне гъабхьниз. Колледждин кьяляхъ, заочно сифте ДГУ-йиъ дугъу гъурху факультет ккудубкIну, хъасин ДГПУ-йиъ бабан чIаларин направлениейиинди магистратурайиъра дурхну, гьамус 12 йисан багъри гъулан мектебдиъ бабан чIалнан ва литературайин дарсар киври лихураза. Йирхьуд йисан завучди дилихну,, хъа гьамус, гъулаз регьбервал туври ашра, бабан чIалнан дарсарихьан ярхлади гъузнадарза, Мялим, яв зегьметну бабан чIалнахьна гьаци жалб гъапIунзу, гъи ихь чIалниинди вуйи газатар-журналариз макьалйир дикIру мухбирра кмиди ктаунзукан. Йиз кьисматниин ва уьмриин рази вуза, уву узуз аьгъю хьувалиин, Мялим.
Узуз уьмриз пишекарвалин рякъ улупу, уьлин кьацIназ мадар апIру ва лайикьлуди хизан уьбхру уьмрин дарсар туву мялимариз, кIулиъ Сунаханум Кьасумовна ади, варидариз инсанвалин чухсагъул. Гъит учву тербия туву ва туврайи веледарикан гьарсарикан юкIв шадди, жан сагъди дерккричву. Хъа халис мялимдиз чахь аьгъювалар гъадагъу ва гъадагъурайи баяр-шубар вари, чандарси духьну ккун. Гьаци вуйибдин узу гъаврикк ккаур йиз макьалайин игит вуйи. Дугъаз учу гьарсар чан улин ниниси багьади рякъюйи. Ва чав дарс киву учкан аьлимар духьну ккуниб дугъан улариъ ва суратнаъ рябкъюйи. Сунаханум мялим, яв инсанвализ икрам.
