Гъи арайиз удубчIвнайи хатIалу коронавирусдин уьзри хайлин касар талаф гъапIну. Ва диди жара хъана хатIалу уьзрихьна – СПИД-дихьна вуйи жямяаьтлугъдин фикир вахтназ цIиб яваш дапIна. Амма СПИД-диан кечмиш шулайидар кьадар ис абхърадар.
Урусатдин улупбар
Улихьнаси Федералин Роспотребнадзорин СПИД-дихъди женг ва дидин профилактика гъабхру илимдинна методикайин центри арайиз адагъу улупбари тасдикь апIурайиганси, Урусатдиъ 2020-пи йисан сабпи юкьуб вазлиъ ВИЧ-инфекция кайи 9387 аьзарлуйир гъийихну. Му улупбар улихьна йисандин тялукь вахтнахьди тевиган, 3%-дин артухъди ву. Думу центрин улупбариинди, 2020-пи йисан майин ваз улубкьайиз ихь уьлкейиъ 1 087 050 касдик лабораторияйиъ ВИЧ-инфекция кайивал тасдикь дапIна. 2019-пи йисан му уьзур кайи 33577 кас жюрбежюр уьзрариан, гьадму гьисабнаан СПИД-дианра кечмиш гъахьну. Гизафси кечмиш шулайидар жигьил яшнан агьалйир ву, ва асас пай дюшюшариъ дурарин аьжал туберкулез уьзриан арайиз гъюра.
ВИЧ-инфекция тарабгъбаан Урусатдиъ Кемерово, Иркутск, Свердловск, Челя-бинск, Оренбург, Ленинград областар, Пермь, Красноярск, Алтай краяр ва жара регионар улихь хьа.
Аьзарлу духьнайидарикан 62,6% 30-44 йисарин яшариъ айи жилар ву.
Дагъустандин аьгьвалат
Ихь республикайиъ СПИД-дихъди аькси женг ва профилактикайин ляхин гъабхру центрин улупбариинди, Дагъустандиъ сабпи дюшюш гьисабназ гъадабгъхъан мина гъийин йигъаз 3767 ВИЧ-инфекция кайи аьзарлуйир ашкар гъахьну. Дурарикан 1087 кас СПИД ва жара хатIалу уьзрариан гъийихну. Гъийин йигъаз республикайиъ ВИЧ-инфекция кайи аьзарлуйир гьисабназ гъадагъну адру сабкьан район амдар. Гъябгъюрайи йисан 4 вазлин арайиъ республикайиъ дицдар 125 цIийи дюшюшар ашкар гъахьну. ВаритIан гъагъи аьгьвалат Мягьячгъала, Дербент, Хасавюрт ва Каспийск шагьрариъ арайиз дуфна. Аьхюбсиб пай дюшюшариъ уьзур сар-сариз таниш дару инсанарин багахь аьлакьйириъ тарабгъурайивал тасдикь дубхьна.
Республикайин тарагъру инфекцйирин уьзрарин ва СПИД-дихъди женг гъабхру центрин духтрари гьамусдихъан тина гьар йисан майин вазлиъ СПИД-диан кечмиш гъахьи инсанарин гьюрмат уьбхбан Йигъ къайд апIру серенжемарин дахилнаъди коронавирусдин инфекцияйиан гъийиху ватандашарра кIваин апIбан теклиф дивра.
РЦИБ-дин ва СПИД центрин духтир Жамал Ризвановди къайд гъапIганси, му кьюб жюрейин уьзриан гъийиху инсанар сад йигъан кIваин апIуз хусуси далилар швнуб-саб а.
«Саб кIуруб, китайин духтрари лабораторияйиъ ВИЧ ва SARS-CoV-2 уьзрарин саб-сабдиз ухшар айивал тасдикь гъапIну. Кьюб кIуруб, коронавирусдиан аьзарлу гъахьи касдин сифтена-сифте иммунный гъурулуш зяиф шула. Т-лимфоцитарин дережайин кьадар саб дупну ис абхъра. Ва цIийи коронавирусдиан кечмиш шулайидарин кьадарра ВИЧ-уьзриан кечмиш шула-йидаринси аьхюб ву»,
– гъапну духтри.
СПИД-диан кечмиш гъахьидар кIваин апIбан Йигъ къайд апIури, гъябгъюрайи йисан 37-пи раж ву. Гьар йисанси, ццира дидин асас метлеб ВИЧ-инфекция кайи аьзарлуйирин гъагъи месэлйириина жямяаьтлугъдин фикир жалб апIувал ву. Медицинайин аьхиримжи хъуркьувалари ВИЧ-инфекция кайидариз антиретровирусдин терапия гъадабгъуз, сагъ’вал хайлин йисариз мюгькамди уьбхюз мумкинвал тувра.
Хъа вушра, ВИЧ/СПИД уьзрар жвуван хизандихьан ярхлади гъитбан варитIан асас профилактика – жвуван хизандиз вафалуди гъузувал, хизандин мюгькам аьлакьйир пуч дарапIувал, наркотикарихьан ярхла хьувал, жвуван марццишназ фикир тувувал ву. Гьаму шартIар пуч дарапIиш, жвуван ва ичв хизанарикан гьарсар касдин сагъ’вал мюгькамди уьбхидичва.
