Арабир бязи абйир-бабари чпин веледарин яш 6 йис гъабхьиган, дурар мектебдиз гьаърувалин шагьидар шулахьа. Саспидари, бицIириз урхуз-бикIуз аьгъяш, бицIидарин багъдиъ дугъаз тIагъру шулу, думу мектебдиз гьаъну ккунду кIури, фикир апIуру.
Бязидари, сабсан йисан бицIидарин багъдиъ гъузиш, бицIириз дидкан хайир шулу ва мектебдиъ дугъу рягьятди урхуру кIури, фикир апIуру. ИкибаштIан, бицIир швнуд йисаъ ади мектебдиз гьаъруш, абйир-бабари гьял апIура, хъа, вушра, психологарин гафариинди, яшар бегьем дархьиди бицIидар мектебдиз гьауз гьялак духьну ккундар. Себебариканра пидихьа.
БицIир швнуд йис гъабхьиган мектебдиз гьаъну ккундуш гьерхри, узу Дагъустандин «Лекарь» медицинайин центрин бицIидарин психолог Жаврият Бегсултановайихьна, Республикайин психологияйин кюмек тувру центрин психолог Лаура Мещеряковайихьна ва швнуб-саб мектебдин ккергъбан классарин мялимарихьна илтIикIунза.
ВуйиштIан, йирхьуд йисаъ айи бицIири улихьганси гьамусра чан асас вазифа тамшир апIури вахт гьапIувалси гьисаб апIура. БицIир тамшир апIру вахтна артмиш шула. Гъийин девриъ ихь уьлкейиъ йирхьуд йисаъ айи бицIидариз хусуси программйириинди аьгъювалар туврайи мектебар бицIи кьадартIан адар. Ва аьдати мектебариъ тамши жюрейиинди дарсар киврадар. Гьаддиз чпин яш 7 йис бегьем дубхьну адру аьхюбсиб пай сабпи классариъ урхурайи баяр-шубари чпихъди партайихъ деънайи гъуншдихъди тамшир апIури вахт гьапIру.
Психологари ва мялимари тасдикь дапIнайиганси, ургуд йисаъ айи бицIир мектебдиъ дикъатлуди шулу ва дугъу мялимди кIуру гафариз фикир тувру. Хъа йирхьуд йисаъ айи бицIириз дарс ккебгъну-ккудубкIайиз саб йишв’ин деъну гъузуз читинди ву, ва думу сацIиб тюнтди шулу. Думу учв гьадму коллективдин саб пай духьнайивалин гьеле гъавриъ ахърадар, ва мялимдин: «БицIидар, арццай ихь китабар» вая жара бирмишар чазра кайидар вуйивал дугъу аннамиш апIурадар. БицIир мялимди чаз жаради табшуругъ тувайиз ккилигуру.
Мидланра гъайри, эгер бицIир кми-кмиди ктIерццураш, ургуд йис дархьиди думу мектебдиз гьаъну ккундар. Психологари абйир-бабарин фикир бицIирин физиологияйин артмиш’-валиинара жалб апIура. Мисалназ, 6 ва 7 йисариъ айи бицIидар сар-сарин гъвалахъ дерккиган, бедендин ягълишниинди дурар дицикьан жара апIуз шулдар, хъа 13-15 йисариъ айи вахтна, гъилигубси дигиш’валар уларикк ккахьру.
Гьадму яшнахъна гъафиган, веледди чахъди сатIиди урхурайидартIан учв исчIлир вуйиваликан фикрар апIуб мумкин ву. Абйир-бабари мидизра фикир тувну ккунду.
Психологарин ва мялимарин гафариинди, йирхьуд йисаъ айи бицIидариз мектебдин дарсарин къайдайиз ухшар айи, тамшир жюрейин дарсар кивувалилан яваш-явашди хъюгъиш, ужу шулу, хъа сабпну гуж тувну ккундар. БицIирин дарсарихьна, табшуругъарихьна маракьлувал хьуз гъитну ккунду. Дарсарин вахт йигълан-йигъаз цIи-цIибди артухъ апIуб лазим ву. Миди бицIидарин фикир дикъатлу ва мюгькам хьуз гъитру.
Мектебариз бицIидар гьязур апIру вахт улубкьруган, февраль, март, апрель вазариъ бицIидар гъахьи абйир-бабариз варитIан гъагъиди шулу. Дурари чпин велед 6,5 вая 7,5 йисариъ ади мектебдиз гьаъруш, фикир дапIну ккунду. Учву фициб къарар адабгъишра, мектебдин психологдихьна илтIикIиш, харжи хьибдар. Дугъу ичв велед мектебдиз гъягъюз гьязур вуш вая дарш, пишекарвалин кьатI’и жаваб тувди.
